Μια ανάλυση λόγου του Π. Δ. για την αξιολόγηση

Μια ανάλυση λόγου του Π. Δ. για την αξιολόγηση. είτε πιστεύει κανείς στη αξιολόγηση, είτε όχι, είτε απορρίπτει το σχέδιο, είτε το αποδέχεται.

Μια ματιά στο Π. Δ. για την αξιολόγηση μας δείχνει ότι είναι ένα κείμενο γεμάτο λεκτικές αυθαιρεσίες, υποκειμενικότητα, αγνόηση ακόμη και των συμπερασμάτων που οι ίδιοι οι υπέρμαχοι της αξιολόγησης έχουν καταθέσει και δείχνει με σαφήνεια ότι αυτό που επιδιώκει είναι η κρίση του κάθε αξιολογητή έναντι του υφιστάμενου του θα είναι πλήρως αυθαίρετη. Με μαύρα γράμματα το κείμενο του Π. Δ.

Οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στις σχολικές μονάδες αξιολογούνται με τα ακόλουθα, ανά κατηγορία αναφερόμενα, κριτήρια:

α) Η κατηγορία Ι – Εκπαιδευτικό περιβάλλον περιλαμβάνει τα εξής κριτήρια:

αα) Διαπροσωπικές σχέσεις και προσδοκίες.  Πως ορίζονται οι διαπροσωπικές σχέσεις και προσδοκίες – ποιο είναι το αντικειμενικό κριτήριο για τις δύο κατηγορίες; Υπάρχει ή ο κάθε διευθυντής \ σχολικός σύμβουλος, περιφερειάρχης θα ορίζει ποιο είναι αυτό;

ββ) Παιδαγωγικό κλίμα στη σχολική τάξη. Τι είναι και ποιος ορίζει το παιδαγωγικό κλίμα στη σχολική τάξη; Υπάρχει και αν ναι, ποιο είναι το αντικειμενικό κριτήριο;  Δηλαδή πως θα γνωρίζουμε ότι δύο εκπαιδευτικοί βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο σε ότι αφορά το παιδαγωγικό κλίμα στην τάξη;

γγ) Οργάνωση της σχολικής τάξης. Πως ορίζεται η οργάνωση της σχολικής τάξης; Ποια είναι τα κριτήρια της οργάνωσης; Αν εγώ έχω τα θρανία των μαθητών σε μετωπική διδασκαλία και κάποιος άλλος σε σχήμα πι αυτό ανταποκρίνεται στην οργάνωση της σχολικής τάξης, όπως ορίζεται; Αν ναι ποιος θα είναι ο καλύτερος;

Η κατηγορία ΙΙ – Σχεδιασμός, προγραμματισμός και προετοιμασία της διδασκαλίας περιλαμβάνει τα εξής κριτήρια:

αα) Βαθμός πρόσληψης των δυνατοτήτων και αναγκών των μαθητών. Τι εννοεί ο νομοθέτης όταν αναφέρει βαθμός πρόσληψης; Υπάρχει κάποιο κλίμακα μέτρησης του βαθμού πρόσληψης και αν ναι ποια είναι αυτή; Δεύτερον ποιος καθορίζει ποιες είναι οι δυνατότητες και οι ανάγκες των μαθητών; Ποιο είναι δηλαδή το κριτήριο για τις δυνατότητες και τις ανάγκες; Οι ανάγκες θα γίνουν με ποια θεωρία και με ποια επιστημονική μέθοδο; Π. χ. με άλλο τρόπο καθορίζονται οι ανάγκες των μαθητών σε ένα γνωσιοκεντρικό ερβαρτιανό σχολείο και με άλλο σε ένα σχολείο της Μεταρρυθμιστικής Παιδαγωγικής; Με άλλο τρόπο σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο και με άλλο σε ένα σχολείο που επικρατεί η γνωστική ψυχολογία. Ποια είναι λοιπόν η θεωρία και ποιος θα την καθορίσει; Είναι γνωστό από το Μεσαίωνα ακόμη ότι τα επιστημονικά ζητήματα λύνονται από την επιστημονική κοινότητα και όχι με το νόμο. Τα ζητήματα όμως που άπτονται των δυνατοτήτων και των αναγκών των μαθητών δεν είναι λυμένα από την επιστημονική κοινότητα. Άρα όπως και σε άλλες εποχές, έτσι και σήμερα το υπουργείο ή ακόμη χειρότερα ο εκάστοτε αξιολογητής θα καθορίσει ο ίδιος με βάση τις δικές του προτιμήσεις τις δυνατότητες και τις ανάγκες των μαθητών.

ββ) Στόχοι και περιεχόμενο. Ελάχιστοι εκπαιδευτικοί ξεφεύγουν από τους στόχους και το αναλυτικό πρόγραμμα. Ακόμη και να ήθελαν είναι τόσο ασφυκτικός ο τρόπος που δομείται η εκπαιδευτική διαδικασία που οι ελάχιστοι που ξεφεύγουν είναι μάλλον όσοι εκτελούν πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες. Οι υπόλοιποι κινούνται στους στόχους και το περιεχόμενο που καθορίζει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υπουργείο.

γγ) Διδακτικές ενέργειες και εκπαιδευτικά μέσα. Ποιες διδακτικές ενέργειες και ποια μέσα – υπάρχουν δεκάδες για να μην πω εκατοντάδες – Πως ορίζεται η διδακτική ενέργεια; Πως χαρακτηρίζεται κάτι ως διδακτικό μέσο; Επίσης ποιος θα τα χαρακτηρίσει όλα αυτά; Ακόμη και στο πλαίσιο του ίδιου διδακτικού παραδείγματος υπάρχουν δεκάδες μικρές και μεγάλες διαφορές.

γ) Η κατηγορία ΙΙΙ – Διεξαγωγή της διδασκαλίας και αξιολόγηση των μαθητών περιλαμβάνει τα εξής κριτήρια:

αα) Προετοιμασία μαθητών για τη διδασκαλία. Υπάρχουν δεκάδες τρόποι να προετοιμάσεις του μαθητές για τη διδασκαλία ενός αντικειμένου – Ποιους από αυτούς εννοεί ο συντάκτης του Προεδρικού Διατάγματος (Π. Δ. στο εξής), ποιοι είναι αποδεκτοί και ποιοι δεν είναι; Τίποτα από όλα αυτά δεν υπάρχει εδώ.

ββ) Διδακτικές ενέργειες και εκπαιδευτικά μέσα. Για όλα αυτά μιλήσαμε πιο πάνω. Ισχύει και εδώ το ίδιο.

γγ) Ενέργειες μαθητών κατά τη διαδικασία μάθησης. Εδώ ο νομοθέτης δεν ξέρει τι του γίνεται. Υπάρχουν χιλιάδες καταγραμμένες και ακόμη πιο πολλές αχαρτογράφητες ενέργειες των μαθητών κατά τη διαδικασία μάθησης - πως μια ενέργεια του μαθητή θα χαρακτηριστεί ότι είναι θετική και πως κάποια άλλη αρνητική; Ίδωμεν.

δδ) Εμπέδωση  της νέας γνώσης και αξιολόγηση των μαθητών. Εδώ ο νομοθέτης πριμοδοτεί μόνο μια θεωρητική κατεύθυνση – αυτή που υποστηρίζει τη συσωρευτική αντίληψη για τη μάθηση και αν νομίζει ο νομοθέτης ότι με δύο επισκέψεις στο σχολείο μπορεί να διαγνώσει αν ο μαθητής έχει εμπεδώσει τη νέα γνώση τότε μάλλον δεν γνωρίζει ούτε την παιδαγωγική, ούτε την ψυχολογία, ούτε την κοινωνιολογία της εκπαίδευσης – ούτε γενικά την επιστήμη.

Η κατηγορία IV – Υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια περιλαμβάνει τα εξής κριτήρια:

αα) Τυπικές υπαλληλικές υποχρεώσεις. Αυτό δεν χρειάζεται καμία αξιολόγηση για να ελεγχθεί – όταν κάποιος δεν εκτελεί τις τυπικές του υποχρεώσεις καλείται άμεσα για εξηγήσεις στην υπηρεσία – έτσι λέει ο νόμος εδώ και 30 χρόνια.

ββ) Συμμετοχή στη λειτουργία της σχολικής μονάδας και στην αυτο – αξιολόγησή της. Δεν υπάρχει εκπαιδευτικός που να μην συμμετέχει στη λειτουργία της σχολικής μονάδας  - ακόμη και όταν δεν θέλει του ορίζονται καθήκοντα από το σύλλογο διδασκόντων – Επίσης πως ορίζει ο νομοθέτης τη συμμετοχή στη λειτουργία της σχολική μονάδας – ποια είναι τα κριτήρια της καλής ή της κακής συμμετοχής – Με ποιον τρόπο κάποιος θεωρείται ότι συμμετέχει στη λειτουργία της σχολικής μονάδας και τι ακριβώς κάνει εκείνος που δεν συμμετέχει; Η ιδέα της αυτοαξιολόγησης είναι ανοησία. Μια κρίση ή έχει αντικειμενικά κριτήρια κοινά για όλους, ή αλλιώς είναι υποκειμενική και δεν εμπίπτει στην επιστήμη. Όμως αν είναι υποκειμενική δεν έχει κριτήρια εγκυρότητας. Προφανώς εδώ ο νομοθέτης ζητά από την σχολική μονάδα να αξιολογηθεί με βάση τα δικά του κριτήρια – δηλαδή να ελέγχεται από τη σχολική μονάδα η υπακοή στις επιταγές της εκάστοτε κυβέρνησης – Μόνο που αυτό ούτε επιστημονικό είναι, ούτε ενέχει κριτήρια αντικειμενικότητας – εγκυρότητας – Η επιστήμη δεν λειτουργεί με βάση το κάποιο νομοθετικό πλαίσιο. Αυτό είναι γνωστό εδώ και αιώνες.

γγ) Επικοινωνία και συνεργασία με γονείς και φορείς. Όλοι οι δάσκαλοι μέχρι σήμερα είναι υποχρεωμένοι να ενημερώνουν τους γονείς για την εξέλιξη των παιδιών τους. Δεν είναι κάτι νέο. Το ερώτημα είναι ίδιο με τα προηγούμενα. Πως αξιολογείται η ενημέρωση των γονέων – με βάση ποια κριτήρια – αν είναι οι γονείς ευχαριστημένοι – δυσαρεστημένοι; Ακόμη και έτσι πως αυτό μετριέται;

Η κατηγορία V – Επιστημονική και επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού περιλαμβάνει τα εξής κριτήρια:

αα) Τυπικά προσόντα και επιστημονική ανάπτυξη. Αυτό μπορεί μέχρι ένα βαθμό να μετρηθεί -   Αν πας σε επιμορφώσεις, αν έχει μεταπτυχιακό, διδακτορικό, δεύτερο πτυχίο, ξένες γλώσσες, δημοσιεύσεις, ανακοινώσεις σε συνέδρια κτλ. Όμως αυτό δεν μας λέει και πολλά πράγματα- Δημοσίευση έκανε και ο δάσκαλος στον Τζουμά της Κοζάνης και ο Βιγκότσκι – Ποιο είναι το μέτρο της αξίας; Διαφορετική αξία έχει το δεύτερο πτυχίο στην ψυχολογία και διαφορετικό στην ιστορία των ιθαγενών της Σιβηρίας – Ποιος θα καθορίσει την αξία για την εκπαίδευση; Ξένη γλώσσα είναι τα αγγλικά ξένη και τα κινέζικά – πως ένα πτυχίο της κινέζικής γλώσσας θα επηρεάζει θετικά την πορεία ενός δασκάλου στο δυτικό κόσμο;

ββ) Επαγγελματική ανάπτυξη. Με βάση ποιο κριτήριο ένας διευθυντής εκπαίδευσης μπορεί να είναι καλύτερος δάσκαλος από ένα άλλο που έχει κάνει δύο δημοσιεύσεις στο έγκριτο  περιοδικό Psychological Review; Επίσης με βάση ποιο κριτήριο κάποιος που δεν ασχολείται με την επαγγελματική του ανάπτυξη αλλά με τη διδασκαλία και τη γνώση είναι χειρότερος από κάποιον κάτοχο μεταπτυχιακού διπλώματος;

Το έργο των εκπαιδευτικών αξιολογείται στο σύνολό του, καθώς και ξεχωριστά για κάθε κατηγορία κριτηρίων και κάθε επιμέρους κριτήριο που αναφέρεται στο προηγούμενο άρθρο. Για τη αξιολόγηση χρησιμοποιείται τετράβαθμη περιγραφική κλίμακα. Η ένταξη του αξιολογούμενου σε βαθμίδα της περιγραφικής κλίμακας συνεπάγεται τον ποιοτικό του χαρακτηρισμό ως ακολούθως: «ελλιπής», «επαρκής», «πολύ καλός» ή «εξαιρετικός».

Με βάση ποια κριτήρια επιλέχθηκε αυτή η περιγραφική τετράβαθμη κλίμακα και όχι κάποια άλλη;  Αν στο βαθμό Β το 80% είναι εξαιρετικοί δάσκαλοι (όλα τα τυπικά προσόντα – δηλ. δεύτερο πτυχίο – ξένες γλώσσες,  μεταπτυχιακό – διδακτορικό, δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα περιοδικά , με κριτές και όχι πως τεκμηριώνεται το γεγονός ότι το 50% από το 80% θα παραμείνει στάσιμο, όπως προβλέπει το βαθμολόγιο – μισθολόγιο; Άρα δεν πρόκειται για αξιολόγηση αλλά για διαγωνισμό.

Οι ποιοτικοί χαρακτηρισμοί που προβλέπονται στην προηγούμενη παράγραφο αντιστοιχίζονται με βαθμολογική κλίμακα, στην οποία κατώτατος βαθμός είναι το 0 και ανώτατος το 100, ως εξής:

α) «ελλιπής»: 0 έως 30 βαθμοί,

β) «επαρκής»: 31 έως 60 βαθμοί

γ) «πολύ καλός»: 61 έως 80 βαθμοί και

δ) «εξαιρετικός»:  81 έως 100 βαθμοί.

Γιατί από το ένα ως το εκατό και όχι μέχρι το 1000 ή το δέκα χιλιάδες – πως ορίζεται ο βαθμός, γιατί κάποιος που έχει 30 θεωρείται ελλιπής και κάποιος που έχει 31 επαρκής – Είναι προφανής η αυθαιρεσία στην κλίμακα.

Ο αξιολογητής στην οικεία έκθεση αξιολόγησης αναγράφει για κάθε αξιολογούμενο κριτήριο τον ποιοτικό χαρακτηρισμό και την βαθμολογία του αξιολογούμενου. Ο μέσος όρος της βαθμολογίας των επιμέρους κριτηρίων κάθε κατηγορίας αποτελεί τη βαθμολογία της οικείας κατηγορίας κριτηρίων, από την οποία προκύπτει ο αντίστοιχος ποιοτικός χαρακτηρισμός. Η τελική βαθμολογία για το σύνολο του έργου του αξιολογούμενου εκπαιδευτικού, από την οποία προκύπτει και ο αντίστοιχος ποιοτικός χαρακτηρισμός, υπολογίζεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 16.

Με ποια κριτήρια θα αξιολογήσει, ποσοτικά και ποιοτικά, ο αξιολογητής, Ποιο κριτήριο μας δίνει την σιγουριά ότι κάποιος που είναι εξαιρετικός σε δύο και ελλιπής στα υπόλοιπα με το μέσο όρο θα θεωρείται επαρκής δάσκαλος; Η στατιστική δεν πιάνει στο μεμονωμένο άτομο αλλά σε σύνολα ανθρώπων. Εδώ ο συντάκτης του νόμου πιάνεται αδιάβαστος – μπορεί να ρωτήσει κάποιον στατιστικολόγο για περισσότερα.

Η ίδια αυθαιρεσία και υποκειμενικότητα παρουσιάζεται παντού- Πρώτον τους περιφερειακούς διευθυντές –

Ελλιπείς, εφόσον δεν φροντίζουν επαρκώς για την οργάνωση, ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία των οργανικών μονάδων και των υπηρεσιών των οποίων προΐστανται, δεν μεριμνούν ώστε να τηρούνται τα χρονοδιαγράμματα παροχής υπηρεσιών και ασκούν πλημμελώς την εκπαιδευτική πολιτική.

Ας ρωτήσουμε τα αυτονόητα – πότε ένας περιφερειάρχης δεν φροντίζει επαρκώς; Ποια είναι η επάρκεια; Πως ορίζεται; – δεν κάνει δηλαδή τι; Η κάνει αυτό ή εκείνο; Αυθαίρετες λέξεις για να γεμίσει η σελίδα;  Τι θα πει ασκώ πλημμελώς την εκπαιδευτική πολιτική; Υπάρχει κάποιο κριτήριο γι’ αυτό; Αν ναι, ποιο είναι; Παρακάτω το ίδιο.

«Επαρκείς, εφόσον φροντίζουν σε ικανοποιητικό βαθμό για την οργάνωση, ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία των οργανικών μονάδων και των υπηρεσιών των οποίων προΐστανται». Πως ορίζεται ο ικανοποιητικός βαθμός, ποια είναι τα ποσοτικά και τα ποιοτικά κριτήρια του ικανοποιητικού βαθμού;

Επίσης παρακάτω μιλά για «πνεύμα σύμπνοιας», εδώ είναι πλήρως αυθαίρετο. Πέρα από το γεγονός ότι δεν το καθορίζει, η λέξη η ίδια (το νόημα της) γίνεται αντιληπτή από τον καθένα με τελείως διαφορετικά κριτήρια.

Με άλλα λόγια μέχρι το άρθρο για την αξιολόγηση των περιφερειαρχών το Π. Δ. δεν ακολουθεί κανένα κανόνα αντικειμενικότητας. Όλα είναι στην υποκειμενική κρίση του καθενός που προΐσταται της εκπαίδευσης. Ο παραλογισμός σε όλο του το μεγαλείο. Για τις υπόλοιπες κατηγορίες σε άλλο κείμενο. Φαντάζομαι ότι δεν θα βρει κανείς κάτι το πολύ διαφορετικό.

Τέλος αξίζει τον κόπο να ψάξει κανείς τα παλιότερα Π. Δ. για τους επιθεωρητές και την αξιολόγηση των δασκάλων. Από τα λίγα που ξέρω είναι μάλλον σε μεγάλο βαθμό ίδια. Ας το ψάξει όποιος μπορεί.

Τσιώλης Σωτήρης